Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej, przysługuje:
1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej jak również na podstawie zgody na pobyt tolerowany – w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego;
3) mającym miejsce zamieszkania i przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawą udzielenia pomocy jest wywiad środowiskowy sporządzony w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się. Brak zgody na przeprowadzenie wywiadu jest równoznaczne z rezygnacją z pomocy społecznej.
Celem wywiadu środowiskowego jest rozeznanie sytuacji bytowej, rodzinnej, zdrowotnej i mieszkaniowej osoby (rodziny) ubiegającej się o pomoc. Wywiad środowiskowy przeprowadzony jest w ciągu 14 dni od daty wpłynięcia wniosku, podania do ośrodka pomocy społecznej. W trakcie wywiadu pracownik socjalny wraz z klientem ustala plan pomocy.
Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej mogą zostać uwzględnione jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.
Z osobą ubiegającą się o pomoc pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt socjalny, który jest pisemną umową określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy (osoby zwracającej się o pomoc, pracownika socjalnego oraz dyrektora ośrodka).
Zawarcie kontraktu ma na celu określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby i rodziny z uwzględnieniem możliwości wykorzystania zasobów środowiska lokalnego.
Pomocy społecznej udziela się z powodu (art. 7 ustawy o pomocy społecznej):
1. ubóstwa
2. sieroctwa
3. bezdomności
4. bezrobocie
5. niepełnosprawność
6. długotrwałej lub ciężkiej choroby
7. przemocy w rodzinie
7a potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi
8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
9. bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
10. (uchylony)
11. trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą
12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
13. alkoholizm u lub narkomanii
14. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
15. klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Kryterium dochodowym dla osoby samotnie gospodarującej jest dochód nie przekraczający kwoty 776 zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwota 600 zł (art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej).
Do dochodu nie wlicza się:
1) Alimentów świadczonych przez osobę w rodzinie na rzecz innych osób;
2) Jednorazowych świadczeń socjalnych;
3) Świadczeń w naturze;
4) Świadczenia pieniężnego w postaci składki na ubezpieczenie społeczne, opłacanej przez ośrodki pomocy społecznej;
5) Świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.
Rodzaje udzielanej pomocy
Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia:
Świadczenia pieniężne:
- zasiłek stały,
- zasiłek okresowy,
- zasiłek celowy,
- specjalny zasiłek celowy,
Świadczenia niepieniężne:
- Praca socjalna
- Poradnictwo specjalistyczne
- Bilet kredytowany
- Składki na ubezpieczenie zdrowotne
- Składki na ubezpieczenie społeczne
- Pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie
- Sprawienie pogrzebu
- Interwencja kryzysowa
- Schronienie
- Niezbędne ubranie
- Posiłek
- Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy
- Specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia
- Mieszkanie chronione
- Pobyt i usługi w domu pomocy społecznej
- Pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych
